Logiczne podstawy metody eksperymentalnej

Metoda naukowa

Metoda naukowa

„Metoda naukowa Pospolite wśród naukowców jest przekonanie, że „nauka to metoda” czyli że podstawową cechą znamienną nauki jest metoda. Stąd wynika przekonanie dalsze, że kto chce przystąpić do pracy naukowej, ten musi zdobyć wiadomości i czynnie zapoznać się z metodą naukową, dla niej właściwa. Musi zdobyć umiejętność posługiwania się nią. W znaczeniu ogólniejszym tego słowa metoda określa formy i przebieg każdej ludzkiej działalności. Poznać je, to znaczy przede wszystkim poznać metody w określonym rodzaju działania. O metodzie naukowej mówi się w dwóch znaczeniach: 1. jako o cało-kształcie sposobów badawczego docierania do prawdy i pojęciowego przedstawiania prawdy poznanej; 2. jako o sposobach uzyskiwania tzw. materiału naukowego, czyli w znaczeniu metody badań („metody roboczej”). W znaczeniu pierwszym metoda naukowa jest to ogół czynności i sposobów niezbędnych do rozwiązywania problemów naukowych, do pisania prac naukowych oraz do ocen wyników tych to działań. W obrębie tak pojętej metody naukowej rolę podporządkowaną odgrywają ,,metody robocze”, czyli metody wykonywania badań w znaczeniu ciaśniejszym. Zazwyczaj na myśli ma się przy tym sposoby zdobywania tzw. materia-łów naukowych, stanowiących podstawę do opracowania teoretycznego, ostatecznie zaś do rozwiązania określonego problemu naukowego, w końcu zaś do napisania pracy naukowej. W obydwu znaczeniach — szerszym i węższym — pojęcie metody naukowej ma, przynajmniej częściowo, sens normatywny. Mówiąc o niej mamy mianowicie na myśli to wszystko, co pracownik naukowy Powinien wykonać, aby dojść doprawdy naukowej.

Faktyczne czynności badawcze mogą być i bywają mniej lub więcej poprawne, czasem są błędne.

Dzieje błędów naukowych są zapewne nie mniej bogate niż dzieje wiedzy naukowej. Konieczne jest wobec tego ustalenie wymagań co do rodzaju i układu czynności naukowych, prowadzących do poznawania prawdy danego rodzaju, np. prawdy historycznej. Metoda naukowa jest to więc ogół właściwych, prowadzących do celu, czyli wzorcowych, sposobów wykonywania badań naukowych, pisemnego ich opracowywania oraz oceny krytycznej. Co prawda, jak dotąd, właściwych sposobów oceny krytycznej (prac naukowych) na ogół nie uważa się za część składową metody naukowej, a to bodajże dlatego, że sposobów tych dotychczas jeszcze nie opracowano należycie. Normy i postulaty badań naukowych wywodzą się ze społecznej tradycji pracy badawczej. Jako takie stanowią swoistą „technikę”, którą trzeba należycie poznać i opanować, aby móc skutecznie pracować naukowo. Każde nowe badanie naukowe jest oparte na dotychczasowym stanie metody naukowej, ale zarazem przyczynia się do jej rozwoju, a więc postęp nauki, postęp w poznawaniu prawdy obejmuje postęp w za-kresie metody naukowej.

W takim to sensie „postępu nauki” rzec można, że nauka jest funkcją metody.

Znaczy to, że im lepsza jest metoda, tym lepsze są możliwości postępu badań naukowych, czyli postępu w poznawaniu prawdy. Przeciwnie, im gorsza jest metoda, tym gorsze są te możliwości. W następstwie tym lepsze lub gorsze są rzeczywiste osiągnięcia nauki. Trzeba tu jednak zauważyć, że metoda naukowa jest i musi być przystosowana do przedmiotu badań. Wobec tego własności przedmiotu wyznaczają możliwości postępu w konstrukcji (roboczych) metod naukowych. Postęp ten jest tylko drugorzędnie uzależniony od pomysłowości twórców nauki. Metoda naukowa jest mniej więcej ogólna lub specjalna, zależnie od stopnia ogólności danego problemu lub dyscypliny naukowej. Istnieje wobec tego obszerna skala jej ogólności, począwszy od zasad i przepisów ważnych dla wielu nauk, a skończywszy na zasadach ważnych w jednej tylko wąskiej dyscyplinie naukowej. Innymi słowy, jedne zasady i przepisy metodologiczne są uniwersalne, inne natomiast są specjalne. Trafne i pomyślne zastosowanie tych drugich zależne jest od znajomości i umiejętności posługiwania się zasadami i przepisami uniwersalnymi. Wobec tego, aby wykonać dobrze jakąkolwiek pracę naukową, znać trzeba jedne i drugie. Oczywiście, znać trzeba przede wszystkim zasady zastosowalne do wielu i rozmaitych prac naukowych, do prac małych i wielkich, do prac indywidualnych i zespołowych, do prac z różnych dyscyplin naukowych.”

Źródło: Cytat pochodzi z Józef Pieter,  (1967). Ogólna metodologia pracy naukowej. wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich