Nowoczesne ujęcie problematyki operacjonalizacji zmiennych psychologicznych.

W latach 80 powstała bardzo innowacyjna i ciekawa poznawczo koncepcja nadawaniu terminom teoretycznym sensu empirycznego. Termin ten został opracowany przez Elżbietę Hornowska (Hornowska 1989). Nawiązuje ona do idealizacyjnych koncepcji nauki. Jest to jedna z ciekawszych ofert metodologicznych. Operacjonalizacja zmiennych jest to szczególnie cenne rozwiązanie metodologiczne w naukach społecznych, a szczególnie w nauce jaką jest psychologia.

Operacjonalizacja zmiennych – istota procedury ogólna charakterystyka procedury.

Koncepcja ta odnosi się do tego na jakie pytania chce odpowiedzieć badacz, który posługuje się tą procedurą.

W podejściu tym operacjonalizacja zmiennych jest rozumiana jako proces nadawania teoretycznego sensu konstruktom empirycznym.

Procedura operacjonalizacji  udziela odpowiedzi na trzy pytania:

1. Do jakich aspektów świata rzeczywistego odnosi się jego problem badawczy?
2. Jak wyselekcjonowane przez niego wielkości i istniejące między powiązania dostępne są obserwacji?
3. W jakim zakresie wybrane przez badacza obserwowane wskaźniki dadzą mu informacje o danym wskaźniku teoretycznym i jak przyczynią się do odpowiedzi na pytanie badawcze?

Procedura ta zmierza do sprowadzenia wielkości teoretycznej do obserwowalnych wskaźników empirycznych np. poziom agresji wyrażony w podaniu sosu o określonym stopniu ostrości wrogowi. Operacjonalizacja zmiennej, z grubsza rzecz ujmując, dąży do utworzenia obrazu (pewnej wielkości) zmiennej teoretycznej (pewnego czynnika) oraz dobieraniu do niego wskaźników (zmiennych, jako zoperacjonalizownego obrazu wielkości).

Kroki operacjonalizacji

Tok operacjonalizacji zmiennej przeprowadzono jest w odpowiednich etapach postępujących po sobie chronologicznie. Nie będziemy rozwijać teoretycznych aspektów tych podpunktów. Zastosujemy przykład.

1. konstruowanie czynnika wielkości – rekonstruowanie czynnika teoretycznego
2. konceptualizacja, zdefiniowanie wielkości, dobieranie jej wskaźników empirycznych – konstruowanie zmiennej
3. dobór narzędzia lub sposobu pomiaru zmiennej.

Powiedzmy, że chcemy zdefiniować konstrukt teoretyczny jakim jest śledzenie wydatków finansowych. Podejmujemy decyzję, że śledzenie wydatków jest miarą którą można mierzyć. Pomiar tej definicji jest możliwy oraz przyjmujemy dodatkowo, że jest to miara pod względem nasilenia której ludzie mogą się różnic między sobą (jedni śledzą wydatki lepiej, a drudzy gorzej) przez co można ich porządkować. Od najwyższego nasilenia do najniższego nasilenia cechy.

Następnie konceptualizujemy naszą wielkość i przyjmujemy definicję:

” Śledzenie wydatków – Dla większości ludzi, zarządzanie pieniędzmi również zawiera kontrolę na osobistymi zasobami finansowymi, monitorowanie dochodów oraz utrzymywanie pewnego rodzaju uwagi nad wydatkami. Istotnie wymaga to jakiegoś bycia świadomym regularnych wydatków oraz zapewnienia, że jest się zawsze zdolnym do spełnienia tych zobowiązań. By robić to skutecznie wymagane jest od człowieka bycie zorganizowanym oraz to by poświęcał czas na pracę nad własnym budżetem, prowadził ewidencję wydatków, weryfikował sprawozdania z banku i konta karty kredytowej. „

do której dobieramy zmienne ją określające:

Narzędziem pomiaru tej zmiennej będzie ankieta badawcza. Osoby badane będą proszone o ustosunkowanie się do powyższych twierdzeń na 5 stopniowej skali likerta

1- Zupełnie do mnie nie pasuje to stwierdzenie

2-

3-

4-

5. Całkowicie do mnie pasuje to stwierdzenie

To tyle. Przerażające słowo jakim jest operacjonalizacja zmiennej jest mniej więcej tym co opisano powyżej. W skrócie jest to przełożenie teorii na obserwowalne i dające się zmierzyć wskaźniki. Chcących dowiedzieć się więcej odsyłamy do:

Elżbieta Hornowska: Testy psychologiczne : teoria i praktyka. Warszawa: Scholar, 2007

Brzeziński, J. (1996). Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1997