Struktura procesu badawczego w psychologii

Psychologia jest nauką o zachowaniach człowieka, które są ukierunkowane na osiągnięcie określonego celu (czynności) oraz o samym człowieku, który jest podmiotem swoich działań (Tomaszewski, 1975 za: Brzeziński, 2015). Taki obszar zainteresowań psychologii wpływa na konieczność użycia specyficznych schematów metodologicznych podczas poszukiwania odpowiedzi na pytania badawcze. Stosowane procedury badawcze muszą uwzględniać fakt, że podmiotem badania jest istota ludzka, a nie element przyrody nieożywionej np. skała, skamielina.

Etapy procesu badawczego w psychologii:

1. Postawienie problemu badawczego i hipotezy badawczej.

Każde naukowe badanie zaczyna się, gdy badacz werbalizuje problem naukowy w formie pytania. Źródłem pytania badawczego są luki w wiedzy, rozbieżność stanowisk naukowych występująca wokół danego zagadnienia, a także chęć znalezienia lepszego od dotychczasowych sposobów opisywania danego wycinka rzeczywistości. Próbą odpowiedzi na pytanie nurtujące badacza jest hipoteza badawcza.

2. Określenie obrazu przestrzeni zmiennych niezależnych X₁, …, X_n istotnych dla zmiennej zależnej Y- O(P_y) oraz obrazu struktury przestrzeni zmiennej zależnej Y– O(S_y).

W tej fazie mieszczą się problemy istotnościowe, hipotezy istotnościowe i hipotetyczne układy zmiennych niezależnych.

Faza ta rozpoczyna się postawieniem problemu istotnościowego: Jakie zmienne niezależne są istotne dla zmiennej zależnej Y? W celu odpowiedzi na to pytanie wysnuwamy hipotezę istotnościową 1 ( Zmienne niezależne X₁, …, X_n są istotne dla zmiennej zależnej Y). Zbiór zmiennych niezależnych, uznanych przez badacza za istotne dla Y, tworzy obraz przestrzeni zmiennych istotnych dla Y.

Hipoteza istotnościowa 2 również jest formą odpowiedzi na pytanie badawcze ( Zmienne z O(P_y) uporządkowane są pod względem istotności dla Y w następujący sposób…). Przyjęcie hipotezy, która wprowadza do O(P_y) porządek istotnościowy stwarza obraz struktury przestrzeni zmiennej Y (tj. O(S_y)). Zmienne wchodzące w składy obrazu struktury przestrzeni zmiennej Y mogą oddziaływać na Y niezależnie bądź wchodzić ze sobą w interakcje i wspólnie oddziaływać na zmienną zależną Y.

Trzeci problem istotnościowy zawiera się w pytaniu: Jaki jest rodzaj obrazu struktury przestrzennej zmiennej Y? Obraz ten może być interakcyjny bądź izolowany.

3. Operacjonalizacja zmiennych.

Etap ten polega na nadaniu sensu empirycznego pojęciom abstrakcyjnym, teoretycznym. Operacjonalizacja zmiennych wymaga zastosowania narzędzi pomiarowych. Mogą nimi być istniejące już specjalistyczne aparatury, testy psychologiczne bądź narzędzia konstruowane specjalnie na potrzeby danego badania.

4. Wybór modelu badawczego:

• Model eksperymentalny, który zakłada manipulację zmiennymi niezależnymi istotnymi dla zmiennej zależnej
• Model korelacyjny/ regresyjny, który nie zakłada manipulacji zmiennymi.

5. Dobór próby z populacji.

Dobór próby jest bardzo ważny, gdyż to dzięki udziałowi osób badanych badacz weryfikuje swoje przewidywania. Ważnym jest, aby próba była reprezentatywna, w tym celu pobieramy ją z populacji w sposób losowy. Inne sposoby wyłaniania próby z populacji obarczają wyniki badania mniejszym lub większym błędem.
Więcej na temat doboru próby możecie poczytać tutaj: Dobór próby i problemy z tym związane/.

6. Wybór modelu statystycznego:

Wybór ten jest uzależniony od wybranego w kroku 4 modelu badawczego.

• Model eksperymentalny jest sprzężony z modelem testu t, modelem ANOVA lub modelem MANOVA.
• Model korelacyjny jest sprzężony z modelem korelacji lub wielokrotnej regresji.

7. Akceptacja bądź odrzucenie hipotezy.

W tym kroku badacz decyduje, czy weryfikowaną przez siebie hipotezę uznaje za potwierdzoną bądź nie.
Warto pamiętać o tym, że odrzucenie hipotezy nie jest klęską, gdyż mogło to być efektem błędów metodologicznych. Dlatego w przypadku niepotwierdzenia hipotezy należy krytycznie przeanalizować przebieg postępowania badawczego pod kątem błędów w sztuce.

8. Ocena, interpretacja oraz generalizacja rezultatu badawczego.

W celu zakończenia procesu badawczego naukowiec musi sobie zadać jeszcze kilka pytań:
1) Jaka była jakość badania pod względem metodologicznym?

Krytyczna ocena tej części procesu badawczego powinna skłonić badacza do powrotu do czynności przeprowadzonych na poprzednich etapach badania, co umożliwia wprowadzenie potrzebnych poprawek. Cofanie się do wcześniejszych etapów badania może obejmować więcej niż jeden pełny cykl badawczy.

2) Jakie jest znaczenie psychologiczne uzyskanego wyniku?

W tym kroku zastanawiamy się, co nasze wyniki wnoszą do psychologii (rozwój teorii) oraz jaki jest ich wymiar aplikacyjny (możliwość wykorzystania w praktyce).

3) Jaki jest zasięg wniosków, które wyłoniły się po zakończeniu badania?

Pytanie to dotyczy generalizowalności wniosków badania. Aby wyniki uzyskane na danej próbie można było generalizować na całą populację, owa próba musi być reprezentatywna. Zakres wniosków jest zależny także od użytych procedur manipulowania zmiennymi.

Powodzenia w badaniach!

Źródło:

Brzeziński, J. (2015). Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Potrzebujesz wsparcia lub usług statystyczno-metodologicznych? Napisz do nas lub zadzwoń. Oferujemy niskie ceny przy badaniach korelacyjnych i prostych eksperymentach!