Metoda eksperymentalna
Metoda eksperymentalna różni się zasadniczo od obserwacyjnej, i to niezależnie od przedmiotu badań oraz od posługiwania się w badaniach
instrumentami. Eksperymentować — pomyślnie dla nauki — można bowiem również nad zjawiskami wysoce złożonymi w obrębie .nauk humanistycznych, np. w psychologii wychowawczej, a nie tylko nad zjawiskami stanowiącymi przedmiot tzw. nauk ścisłych. Częstokroć badania wykonywane za pomocą instrumentów mają wyłącznie charakter obserwacyjny. Z drugiej strony wiele pomysłowych badań eksperymentalnych wykonano zupełnie bez instrumentów naukowych. Posługiwanie się aparatami naukowymi nie świadczy więc — samo przez się — o zastosowaniu metody eksperymentalnej. Świadczy o nim całkiem inny niż w obserwacji stosunek osoby badającej do zjawiska badanego. Różnica istotna między oboma metodami polega na obecności oraz stopniu czynnej ingerencji w przedmiot badania. Obserwując nie zmieniamy zjawiska badanego, w każdym razie nie zamierzamy tego. Wprost przeciwnie jest w eksperymencie.
Metoda eksperymentalna
Eksperyment naukowy polega na czynnej modyfikacji zjawiska, stanowiącego przedmiot badania, dążącej do poznania związków zależności przyczynowych między osobnymi składnikami bądź warunkami przebiegu zjawiska badanego. Eksperyment jest tą metodą naukową, dzięki której ludzkość zdobyła część istotną nowoczesnej wiedzy o przyrodzie martwej i żywej, w następstwie zaś również większość wynalazków współczesnej techniki. Większą część ważnych odkryć w zakresie fizyki, chemii, biologii i licznych dyscyplin pochodnych zawdzięczamy badaniom o pokroju eksperymentalnym.
Eksperyment jest metodą nadającą się do badań nad zjawiskami powtarzającymi się w warunkach przynajmniej częściowo takich samych. Nie można bowiem eksperymentować nad zjawiskami rzeczywiście indywidualnymi i niepowtarzalnymi. Jest to problem niełatwy, czy zjawiska historyczne (tj. zjawiska stanowiące przedmiot badań historiograficznych) są rzeczywiście indywidualne i niepowtarzalne, a więc nie nadające się do badań eksperymentalnych. Inaczej jest ze zjawiskami społecznymi, tj. zjawiskami stanowiącymi przedmiot szeroko pojętych nauk społecznych (jednakże z wyłączeniem historiografii, jeśliby ktoś chciał zaliczyć ją do nauk społecznych).
Metoda eksperymentalna 2
Zjawiska społeczne są wprawdzie uwarunkowane historycznie, jednakże nie bez racji przyjmuje się, że przynajmniej niektóre spośród nich powtarzają się i że w tym znaczeniu (jako powtarzające się) są prawidłowe. Dotyczy to wielu zjawisk lub działań politycznych i gospodarczych. Z tym wiążą się próby praktycznego eksperymentowania w życiu społecznym. Wiadomo, że niejedna decyzja władz w dziedzinie polityki lub gospodarki ma charakter poniekąd eksperymentalny, choć nienaukowy. Oparta jest na przekonaniach o prawidłowości, czyli o powtarzanu się pewnych zjawisk historyczno-społecznych, w zasadzie — jednak powzięta i realizowana jest dla celów praktycznych, a nie naukowo- -badawczych.
Zacytowany fragment pochodzi z książki ” Ogólna metodologia pracy naukowej” Józef Pieter r1967.